Tập Nhà Tây Sơn này, tôi viết theo những tài liệu của cha
tôi là Quách Tấn đă sưu tầm, tập hợp và ghi chép lại.
Trước khi viết, trong khi viết và sau khi viết xong, tôi đă
được cha tôi hướng dẫn và uốn nắn sửa chữa những chỗ chưa phản ánh đúng, đầy đủ
sự việc và tinh thần.Gia tộc tôi sinh cư lâu đời tại xứ Tây Sơn.
Từ nhỏ chúng tôi đă được nghe cha tôi và các thân sĩ kỳ cựu
trong vùng trao đổi với nhau những chuyện về Tây Sơn. Và trong gia đ́nh, cha tôi
cũng thường kể cho con cháu nghe những chiến công oanh liệt của nhà Tây Sơn, gây
ḷng tự hào, kính phục.
Thời trung học, tôi cũng đă học sử Tây Sơn, cũng đă đọc
nhiều sách về Tây Sơn. Nhưng tài liệu th́ nghèo nàn và sự việc có nhiều điểm
không giống những điều tôi đă được nghe truyền. Cha tôi đă nhiều lần giải thích
sự sai biệt ấy, cho biết rằng:
A. Do ng̣i bút kẻ viết sử thời ấy xuyên tạc, giấu bớt
sự thật cho vừa ḷng nhà Nguyễn Gia Miêu đang thống trị.
Do các sử gia thời ấy ở xa (miền Bắc nên không sát).
Do sự đàn áp của chính quyền rất khốc liệt, nhân dân địa phương
có liên quan trực tiếp với Tây Sơn ngậm miệng không dám nói lại rơ sự thật.
B. Mà sự thật về Tây Sơn từ khi nhen nhóm cuộc đại
nghĩa đến lúc bại vong rất phong phú, nhiều gia phả c̣n ghi, nhiều cháu con các
danh tướng, danh thần c̣n nhớ biết và truyền lại. Các sách ghi chép của các nhà
Nho yêu nước sống gần thời ấy về sau có ghi chép lại.
Cha tôi đă có ư muốn viết lại lịch sử Tây Sơn cho đủ hơn, đúng
hơn, để lưu lại những điều hay, đẹp, cao cả của ông cha cho con cháu về sau biết
mà tự hào, tự cường. V́ vậy, từ năm 1930 đến 1945, suốt 15 năm, cha tôi đă sưu
tập, ghi lại, tiếp xúc và đi đến cả một số nơi xảy ra các sự kiện lịch sử ấy để
quan sát để thông cảm với cổ nhân .
Số tài liệu khá phong phú. Nhưng đến năm 1945, gia đ́nh về
B́nh Định, tài sản sách vở để lại nhà ở Nha Trang, bị giặc Pháp chiếm. Măi đến
năm 1954, ḥa b́nh lập lại, trở về Nha Trang th́ chỉ c̣n một cái nhà trống trơn,
tài sản, sách vở, tài liệu đều mất cả !
Từ năm 1955 đến nay, cha tôi làm lại cuộc sưu tập, tiếp xúc,
ghi chép... nhưng một số tài liệu chính thức nay không t́m lại được, nhiều người
hiểu rơ sự việc (truyền lại trong gia đ́nh) đă chết hoặc đi biệt tích... Tuy
nhiên số tài liệu mới thu thập trong thời gian này cũng khá phong phú. Lại một
lần nữa bị mất mát trong cuộc tháo chạy tháng tư năm 1975. Tài liệu gom góp,
sách vở ghi chép trong 20 năm trường, mười phần không c̣n được một.
Cha tôi nay đă già yếu - 76 tuổi rồi - tự thấy khó mà sưu
tập được nữa, và sợ cũng không đủ sức ngồi viết lại những điều đă t́m, đă nghe,
đă ghi chép suốt 50 năm nay, nên bảo tôi nghiên cứu các tài liệu c̣n sót lại
theo sự bổ sung, hướng dẫn, giải thích của cha tôi, cố gắng viết kỹ lại cho con
cháu biết được rơ hơn về nhà Tây Sơn.
Tôi ra công viết từ đầu 1983 và viết xong vào cuối xuân
1984.